خردسال که بودیم در خیابان ها، فروشنده‌هایی به چشم می‌خوردند که روی چرخ‌های دستی، ما را از خواص زرشک و آب زرشک مطلع می کردند که مشتریان پر و پا قرصی هم داشتند. امروزه شاید در آب‌میوه فروشی‌ها بتوان از خواص آب زرشک، بهره مند شد، اما آیا در مورد فواید زرشک، و یا تهیه آب زرشک و اینکه زرشک گونه‌های مختلفی دارد یا خیر، اطلاعاتی دارید؟
شاید اولین چیزی که با شنیدن واژه خواص زرشک، به ذهن برسد طعم ترش و یا رنگ قرمز زرشک باشد. قطعاً همه ی ما کم و بیش با خاصیت زرشک، آشنا هستیم و می دانیم که زرشک برای تهیه زرشک‌پلو به عنوان یک غذای ایرانی لازم است و رنگ آن به برنج سفید، جذابیتی اشتها برانگیز می‌بخشد. اما آیا با خواص زرشک و فواید بیشمار این گیاه پرخاصیت که بومی ایران نیز هست، آشنایی دارید؟ آیا از مصارف این نهال زرشک مطلع هستید؟
برای خرید زعفران از کشاورز در تهیه زرشک پلو میتوانید به فروشگاه آلنج مراجعه کنید.
قصد داریم با هم با زرشک و گونه‌های آن و خواص های زرشک بیشتر آشنا شویم تا از خواص معجزه‌بخش آن برای سلامتی بدن و جسم با اطلاع شویم، پس در ادامه با ما همراه شوید.
خواص زرشک چیست؟
زرشک، نهالی همیشه سبز و اغلب خاردار است که از دیرباز از برگ، ریشه، پوست و میوه آن به عنوان دارو مورد مصرف قرار می گرفته است و علاوه بر ایران، در بخشی از اروپا، آسیا، آمریکای شمالی و جنوبی و آفریقا نیز یافت می‌شود، اما بیشترین پراکندگی را در ایران دارد و بومی ایران به حساب می‌آید و کشور ما بزرگترین تولیدکننده زرشک در جهان است.
این گیاه پرخاصیت، گونه های مختلفی دارد و با توجه به طعم دلپذیر و رنگ خود، جایگاه خاصی در تهیه فرآورده‌های غذایی دارد و با شناخت ماده مؤثره آن به نام «بربرین» که خاصیت دارویی دارد، در صنایع دارویی نیز نقش به‌سزایی پیدا کرده است. خواص میوه این گیاه قرمز رنگ، کوچک و بیضوی شکل است که طعم ترشی دارد.
زرشک از نظر طب سنتی ایرانی، دارای طبعی اصطلاحا سرد و خشک دارد و به عنوان ضدتب و تنظیم ضربان قلب شناخته شده است. ولی خواص زرشک، محدود به همین موارد نمی‌شود. تا به حال برای زرشک بیش از 500 گونه در سراسر جهان شناسایی شده است که از این بین، چهار یا بعضاً هفت گونه شناخته شده‌تر هستند و در ایران، به خصوص در خراسان یافت می‌شوند.
فروشگاه آلنج فروش زعفران عمده هم جزو خدماتش هست و میتوانید از آن بهره ببرید.
ترکیبات موجود در فواید زرشک:
خواص میوه زرشک؛ دارای 4 درصد قند،حدود 65 درصد اسید مالیک و در ادامه دارای اسید تارتاریک و صمغ است. آلکالوئیدهای بسیاری نظیر «بربرین» که معروف‌ترین آن‌ها است و همچنین «بربامین» و «اکسیاکانتین» در تمام قسمت‌های این گیاه وجود دارد که در ظهور خواص غذایی و دارویی این گیاه نقش مهمی به عهده دارند.
از مهم‌ترین ترکیبات موجود در خواص زرشک، «بربرین» است که به عنوان یک آنتی‌بیوتیک قوی باعث از بین رفتن میکروب‌ها و التهابات مختلف، خصوصاً خون و دستگاه گوارش می‌شود و اثرات بسیاری در بدن ایجاد می‌کند.
انواع حواص زرشک در گونه های متفاوت:
درخت زرشک، گونه‌های بسیاری دارد و در مناطق مختلف کشور، خصوصاً در مناطق آذربایجان، لرستان، فارس، دامنه‌های البرز و تهران و خراسان، قوچان، شیروان، اسفراین، بجنورد و بیرجند و قائنات به عمل می‌آید.
از بین گونه‌های زرشک، چند گونه معروف‌تر هستند که عبارتند از:
زرشک بی دانه: که به عنوان محصولی اقتصادی کشت می‌شود.
زرشک زالزالکی: که ابتدا قرمز رنگ است ولی بعد سیاه می‌شود و دانه‌دار است.
زرشک زرافشانی: که زرشک وحشی و دانه‌دار محسوب می‌شود.
درخت زرشک، نیاز آبی کمی داشته و خصوصاً در انواع وحشی آن در خاک‌های کم آب و یا آب شور نیز به خوبی رشد می‌کند و گیاهی خاردار محسوب می‌گردد که در فصل پاییز، میوه آن آماده برداشت می‌شود. این گیاه در مقابل وزش باد مقاوم بوده و برای رشد به جریان هوا و نور زیاد آفتاب نیاز دارد و از طریق قلمه، پاجوش و بذر تکثیر می‌شود.
زعفران صادراتی جزو با کیفیت ترین محصولات آلنج است.
البته برای مصارف عمومی و در بازار گیاه زرشک تقسیم‌بندی متفاوتی دارد که به انواع زیر دسته‌بندی می‌شود:
زرشک پلویی، زرشک پفکی و دانه‌اناری
زرشک کوهی یا زرشک سیاه
مصارف خواص زرشک چیست:
امروزه از فواید زرشک؛ در مصارف گوناگونی استفاده می شود ، در صنایع غذایی و دارویی، در صنایع رنگسازی و رنگرزی و همچنین از چوب آن که جلا‌پذیر است، در صنایع زینتی مانند خاتم‌کاری و منبت‌کاری استفاده می‌شود. ولی مهم‌ترین مصرف آن در صنایع غذایی و دارویی است که منظور اصلی بحث ما در این مجال نیز هست. خواص زرشک؛ گوناگون و متعدد است که باعث توجه زیادی به آن در صنایع دارویی و خواص و فواید آن بر سلامتی انسان شده است.
زرشک معمولاً به صورت دستی یا ضربه‌ای و بدون شاخه یا با شاخه چیده می‌شود و برای خشک کردن منتقل می‌گردد. پس از جدا کردن شاخه‌ها و خارها، در آفتاب یا در سایه خشک شده و برای مصارف غذایی و دارویی به بازار عرضه می‌شود.
زرشک دارای خواص و فواید بی نظیری است. از خواص دارویی زرشک می توان به درمان فشار خون بالا ، دیابت ، کلسترول ، انواع عفونت و التهاب ، سرماخوردگی و اختلالات گوارشی اشاره کرد .
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، زرشک گیاهی نیمه گرمسیری با میوه های قرمز ،کوچک و طعم ترش است . بوته زرشک بیشتر در کشورهای اروپایی ، شمال آفریقا ، خاورمیانه و آسیای مرکزی رشد می کند و از قسمت های مختلف این گیاه از جمله ریشه ، پوست درخت و میوه آن برای اهداف دارویی استفاده می شود .
ایران بزرگترین تولیدکننده زرشک در دنیا است و استان خراسان و شهرستان قائنات با در اختیار داشتن نزدیک به ۹۷ درصد از اراضی زیرکشت این محصول ، تولید ۹۵ درصد از زرشک دنیا را در اختیار دارد.
زرشک خوب به رنگ قرمز روشن است. زرشک تیره زرشک تازه‌ای نیست و باید در انتخاب آن کمی بیشتر دقت کنید. اگر زرشکی تیره باشد یعنی به‌اندازه کافی مرغوب نیست یا به درستی از آن نگهداری نشده است .
فروشگاه آلنج در صادرات زعفران نامدار و مشهور است.
خواص دارویی و فواید زرشک :
1. ضدباکتری و ضدقارچ است
از خواص زرشک برای درمان التهاب و بهبود انواع عفونت‌ها در بدن استفاده می‌شود . زرشک در بهبود عفونت مثانه ، عفونت دستگاه ادراری و عفونت‌های دستگاه گوارش مؤثر است. تأثیر میوه‌ی زرشک در مبارزه با عفونت‌های دستگاه ادراری از ریشه آن بیشتر است. زرشک به بهبود گلودرد ، گرفتگی بینی ، درمان سینوزیت و بهبود برونشیت و برخی دیگر از ناراحتی‌های رایج دستگاه تنفسی کمک می‌کند. از دیگر خواص زرشک این است که به درمان عفونت‌های ناشی از قارچ پوستی کاندیدا نیز کمک می‌کند.
2 – کبد و کیسه صفرا را پاک می‌کند
کبد مسئول سم زدایی و پاک کردن مواد مضر از بدن و تولید صفرا است که برای هضم چربی حیاتی است .. مصرف زرشک موجب پاکسازی کبد شده ، خون را سم زدایی می کند. بربرین موجود در زرشک به ترشح صفرا در کبد کمک کرده و به عنوان ملین خفیف عمل می کند و فرایندهای گوارشی را بهبود می بخشد.
3. در درمان گلو درد موثر است
ویتامین C موجود در زرشک برای درمان گلو درد و سرماخوردگی مفید است. زرشک به دلیل خواص ضدالتهابی و ضد عفونی کننده برای درمان بیماری های تنفسی شایع از جمله سینوزیت ، برونشیت و گرفتگی بینی نیز مفید است. 4. سوء‌هاضمه را بهبود می بخشد
برای کمک به درمان سوء‌هاضمه مصرف اَشکال مایع زرشک مانند آب‌زرشک یا چای زرشک به بیماران توصیه می‌شود. برای بهبود سوء‌هاضمه توصیه می‌شود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه قبل از مصرف وعده‌ی غذایی از زرشک استفاده کنید.
5 . سطح کلسترول را کنترل می کند
زرشک همچنین یک فواید سلامتی فوق العاده برای انسان دارد. آن ها به کنترل سطوح کلسترول معروف هستند . فیبر رژیمی موجود در زرشک برای مهار کلسترول غیر ضروری در روده بزرگ است که به نوبه خود تولید سطوح کلسترول خوب را افزایش و بهینه می سازد. 6 . برای سلامتی چشم مفید است
زرشک همچنین برای سلامت چشم مفید است . باربرین موجود در زرشک می تواند سلامت چشم ها را افزایش دهد. این به آن معنی است که تنها قادر به بهبود دید نیست , بلکه قادر خواهد بود تا از هرگونه تخریب ماکولا جلوگیری کند.
برای اینکه از قیمت زعفران آگاهی پیدا کنید میتوانید به سایت فروشگاه آلنج مراجعه فرمایید.
7 . از دیابت جلوگیری می کند
زرشک ، می تواند به کنترل دیابت ، که یک بیماری مزمن با سطح بالای قند خون است کمک کند. بربرین نحوه واکنش سلول‌های شما به هورمون انسولین که میزان قند خون را تنظیم می‌کند بهبود می‌بخشد.
نتایج به دست آمده از مطالعه ای نشان می دهد مصرف 500 میلی گرم زرشک ، دو تا سه بار در روز به مدت سه ماه، با اثر داروی متفورمین برابری می کند.
8 . به سلامت قلب کمک می کند
اولین خاصیت زرشک که در ذهن شما شکل می‌گیرد ، کمک به گردش خون و سلامت قلب است. وقتی صحبت از سلامت قلب می‌شود، بسیاری از خواص دارویی گیاهان گونه Berberis گزارش شده است ؛ از جمله تأثیر در بهبود فشار خون ، بیماری ایسکمیک قلب ، آریتمی‌های قلبی و کاردیومیوپاتی ، فیبریلاسیون دهلیزی ضربان قلب نامنظم و اغلب سریع است که معمولاً موجب جریان خون ضعیف می‌شود. داروهای جایگزین ، از جمله یوگا ، طب سوزنی ، بیوفیدبک و مکمل‌های گیاهی مانند زرشک ، نشان داده شده است که در درمان فیبریلاسیون دهلیزی بسیار موثر است.
9 . در بهبود گردش خون موثر است
عملکرد درست دستگاه گردش خون موجب توزیع مطلوب مواد مغذی و اکسیژن به اندام های بدن می شود. زرشک موجب آرامش رگ های خونی شده ، عملکرد قلب را کنترل می کند و گردش خون در رگ های خونی را بهبود می بخشد.
10 . برای تحریک تولید گلبول های سفید خونی مفید است
ترکیب شیمیایی بربرین به این کار کمک می کند. تولید بهینه گلبول های سفید خون در ارتقاء لخته خون طبیعی و تسریع التیام زخم مفید است. 11 . خواص آنتی اکسیدانی دارد
آنتی اکسیدان ها برای مبارزه با رادیکال های آزاد ضروری بوده و سیستم ایمنی بدن را تقویت می کنند. زرشک منبع غنی آنتی اکسیدان است.
12 . برای بهینه سازی جذب آهن موثر است
یکی از مزایای دیگر زرشک ، جذب آهن است . آهن یک ترکیب ضروری برای سلامت انسان است . اما گاهی جذب آهن به دلیل برخی عوامل بهینه نیست . ویتامین c یکی از ترکیبات شیمیایی است ، که می تواند جذب آهن را بهینه کند . با افزایش مقدار ویتامین c می توان از آن ها برای بهینه سازی جذب آهن در بدن استفاده کرد.
13 . قدرتمند در مبارزه با سرطان است
اکثر گیاهان قرمز دارای آنتی اکسیدان های قوی مثل ویتامین c هستند که نقش مهمی در جلوگیری از رشد سلول های سرطانی دارند . بربرین موجود در زرشک علاوه بر ویتامین C آن ، بر خاصیت ضد سرطانی زرشک افزوده است.
14. برای التهابات پوستی مناسب است
بر اساس مطالعات انجام شده ، زرشک می تواند التهابات پوستی را بهبود ببخشد . مصرف زرشک ، جوش زدن و همچنین چروک پوست ناشی از افزایش سن را کاهش می دهد.
برای این منظور علاوه بر استفاده از دمنوش زرشک و آب زرشک ، میتوان از ماسک زرشک نیز استفاده کرد.
15 . برای سیستم ایمنی مفید است
آنتی اکسیدان های موجود در زرشک برای مبارزه با رادیکال های آزاد و بهبود سیستم ایمنی بسیار ضروری هستند. زرشک ممکن است برای کبد بزرگسالان بسیار عالی باشد ، اما مصرف زیاد آن برای کودکان هم ممکن است مشکلاتی ایجاد کند.
زنان باردار باید برای برخی مشکلات مانند برخی موارد سقط جنین از زرشک دوری کنند (گرچه نادر است).
